Sætistala: 80
Atómmassi: 200,59

Bygging atómsins: Kvikasilfur hefur 80 róteindir og 121 nifteindir.Massatala þess er 200,6.KvikasilfursAtóm hefur:· 2 rafeindir á 1. hveli· 8 rafeindir á 2. hveli· 18 rafeindir á 3. hveli· 32 rafeindir á 4. hveli· 18 rafeindir á 5. hveli· 2 rafeindir á 6. hveli (eða 2 gildisrafeindir).

Mynd 1. Kvikasilfursatóm.

Kvikasilfur er málmtegund samkvæmt lotukerfinu og nánar tiltekið hliðarmálmur. Kvikasilfur er táknað sem Hg í lotukerfinu og er það komið frá latneska orðinu Hydragyrum. Hydra = Vatn og Gyrum=Silfur. Enska almenna orðið yfir þetta er einnig Quicksilver eða Living Silver. Orðið Mecrury sem er upprunalega orð þessa efnis er nefnt eftir plánetunni Merkúr.

Lýsing: Kvikasilfur er upprunalega úr kjarna jarðar en hann berst upp á yfirborðið með eldgosum, hverum og frá ýmsum röskunum í iðrum jarðar. Hann berst yfirleitt upp í bergi sem kallast Sinnóber sem er fagurrautt eða ljósrautt berg. Sinnóber er aðallega fundinn á Spáni og Ítalíu en 50% af allri kvikasilfursframleiðslu fer einnig fram þar. Bandaríkin, Mexíkó og Sovétríkin framleiða einnig kvikasilfur en það er allt unnið úr Sinnóber sem fundist hefur á Spáni eða Ítalíu. Kvikasilfur er eini málmurinn sem er í fljótandi formi við venjulegan hita (herbergishita).

Mynd 2. Sinnóber

Úrvinnsla kvikasilfurs: Til að vinna Kvikasilfur úr Sinnóber þarf að raða honum upp og hita hann upp í 580 °C og nota afoxunarefni eins og t.d. súrefni til að vinna á honum. Gufan sem myndast af þessu er kvikasilfur. Gufan er svo látinn flæða um einvherskonar leiðslur og ílát ásamt vatni og verður hún að fljótandi efni sem sest á botninn sökum þyngdar þess en öll önnur efni fljóta til yfirborðs. Með þessu móti er hægt að fá hreint kvikasilfur.

Hætturnar: Kvikasilfur hefur mjög skaðleg áhrif á taugakerfið. Ef neytt er matar sem inniheldur kvikasilfur af einhverjum ástæðum, t.d. mengun, mun hann berast til tauga í gegnum blóðrásina og valda þar miklum skemmdum, jafnvel í litlu magni. Það hefur sérstaklega slæm áhrif á nýru og heila og ef það kemst þangað getur það valdið minnisleysi, miklum svima og stjórnlausum skjálftum ásamt fleiru. Það berst einnig í gegnum húð en mjög rólega.

En til hvers? Kvikasilfur er notað í mælum t.d. líkamshitamælum og loftvogum. Það er einnig notað í tannfyllingar en þá ekki eitt og sér. Það er blandað saman við gull eða silfur því að það þarf ekki að hita það nema 580° til að færa það í fljótandi form og skilur það sig við restina af efnunum í tannfyllingunni og á móti því harðnar það á örskömmum tíma og helst ótrúlega stöðugt.

Fáfræði fortíðarinnar. Um miðja 19.öld var Kvikasilfur notað í ýmiss leikföng sökum fljótleika þess. Það var eflaust áhugavert fyrir börn og unglinga að leika sér með fljótandi málm og ef ég vitna í efnafræðing úr heimildaskránni hér fyrir neðan, "Hver lék sér ekki með kvikasilfur í skólanum á þessum tíma ?". Nú eru hinsvegar breyttir tímar og með tímanum hafa rannsóknir leitt í ljós að kvikasilfur í umhverfi okkar í örlitlu magni hefur mjög slæm áhrif á heilsu lífvera bæði ofansjávar og neðan. Í Bandaríkjunum er kvikasilfursmengunin sumstaðar það mikil að fólk er varað við að neyta sjávardýra sem veidd eru í nágrenni við stórar hafnir og stór vötn þar sem greinst hefur Kvikasilfur.

Þurfa Íslendingar að hafa áhyggjur af kvikasilfurseitrun? Svarið er "nei", en þó ert vert að vita að heilbrigðisyfirvöld hafa nýverið breytt bólusetningum sínum með það að leiðarljósi að gera þær einfaldari og betri. Nú er bólusett gegn 5 sjúkdómum með einni sprautu og inniheldur hún bólusetningarefni og kvikasilfursblöndu. Þessi sprauta er gefin þrisvar sinnum eða við 3, 5 og 12 mánaða aldur. Kvikur hafa verið á lofti um að Kvikasilfrið í þessum bóluefnum valdi einhverfu en er styrkur þess þó mjög lítill. Einhverfa greinist yfirleitt milli 2 til 3 ára aldurs og eins og lesa má hér fyrir ofan þá berst kvikasilfur til tauga og þá getum við spurt okkur sjálf… er fylgni þar á milli?

Heimildir:

http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Hg/key.html

http://mineral.galleries.com/minerals/sulfides/cinnabar/cinnabar.htm

http://redbaron.bishops.ntc.nf.ca/science/chem/mercury/SourcesandProcessing.html

http://geology.about.com/library/weekly/aa020302a.htm

http://www.chemicalelements.com/elements/hg.html

http://www.thesolidmuldoon.com/Features/7_23_02/Mercury.html

Munnmæli:
Selma Þorvaldsdóttir - Nemi í Þroskaþjálfun

Höfundur: Jón Levy Guðmundsson, Nát123