Sćtistala: 82
Atómmassi: 207,2
Bygging
atómsins: Rafeindauppröðun: -32-18-4, atómið
myndar Pb2+jón.
Blý
heitir á ensku lead. Blý hefur verið þekkt
mjög lengi. Alkemistar héldu því fram
að blý væri elsti málmur í heiminum
og ætti eitthvað skylt með Satúrnusi. Það
er sjaldgæft að finna blý útí
náttúrunni. Blý er mjúkt og teygjanlegt
og er bláhvítt að lit. Blý ryðgar
ekki auðveldlega. Dæmi um það eru vatnsleiðslur
í Rómaveldi hinu forna sem enn eru notaðar.
Hylki úr blýi eru notuð til að geyma ætandi
efni t.d. brennisteinssýru.
Náttúrulegt
blý er blanda af samsætum. Til eru 31 samsæta
af blýi, 27 þeirra eru geislavirkar. Málmblöndur
blýs eru m.a. lóðmálmur og leturmálmur
(málmblandi úr blýi, antímoni og
tini). Mikið af blýi ( og díoxíði
) er notað í rafhlöður. Gott er að nota
blý í hljóðeinangrun. Einnig er blý
notað til að vernda fólk gegn röntgengeislum
og kjarnaofnum. Ýmis konar blý eru notuð í
málningu. Undandfarin ár hefur notkunin þó
minnkað til muna vegna heilsuspillandi áhrifa sem
efnið getur haft. Pb2+ hefur verið notað
í skordýraeitur, en þeim hefur nú
verið sleppt og önnur umhverfisvænni efni eru
notuð.
Þegar
fólk hættir að nota blý (t.d. rafgeyma)
er það kallað spilliefni.Þau efni sem flokkast
undir spilliefni mega alls ekki komast út í umhverfið.
Fólki er bent á að fara með efnin til
spilliefnamóttöku. Núna má hvorki
hafa blý í bensíni, í málningu,
í ílátum eða í búnaði
sem snertir matvæli.
Á Íslandi eru árlega notuð 55 tonn
af blýi í skotfæri. Blýskot sökkva
ofan í jarðveg á heiðum og í votlendi.
Fuglar koma svo til að sækja fæðu og borða
höglin e.t.v. í leiðinni. Það þarf
einungis eitt hagl til að drepa fugl.
Ef fugl særist vegna blýhagls getur hann lifað
í skamma stund en deyr síðan af völdum
blýeitrunar.
Að endingu leysast blýskotin upp og dreifast. Uppleyst
blý getur mengað grunnvatn og lífríkið.
Það eyðileggur líka rætur plantna
og svo geta lítil smádýr komist í
þau. Til eru dæmi um nagdýr sem hafa sýkst
alvarlega af völdum blýs.
Högl hverf á 100 - 300 árum úr jörðinni!
Höfundur: Edda MacFarlane, Nát123
|