|
Sćtistala:
Atómmassi:
Frumefnin
sex, sem eru næst við og á eftir eðallofttegundum,
eru liþíum, natríum, kalíum, rúbidíum,
sesíum og fransíum. Þessi frumefni hafa
svipaða efnaeiginleika og eru kölluð alkalíefni
eða alkalímálmar. Þessi frumefni eru
nágrannar eðallofttegundanna. Maður getur skilið
efnaeiginleika þeirra út frá sérstökum
stöðugleika 1+ jónanna, sem hafa sömu elektrónuskipan
og eðallofttegundirnar. Öll alkalíefnin eru
málmar. Þegar yfirborð málmanna er hreint,
hafa þeir skínandi, silfurlitaðan gljáa.
Málmarnir eru ágæti raf- og varmaleiðarar.
Þeir eru linir og sveigjanlegir og hafa lágt bræðslumark
(samanborið við flesta aðra málma sem frumefni).
Sesium er
silfurhvítur alkalímálmur í 6. lotu;
eingilt í efnasamböndum. Enginn annar málmur
hefur eins lágt bræðslumark (28,7°C), að
kvikasilfri einu undanskildu. Í kringum 28°C (82°F)
bráðnar sesium og í kringum 669°C sýður
sesium.
Aðalgildi
sesiums er í ljósröfuðum hólfum
þar sem tekið er mið af kostum þess að
sesium, málmurinn einkennist einnig af litrófi
sem inniheldur tvær bjartar bláar línur
ásamt nokkrum rauðum, gulum og grænum línum,
ásamt öðrum alkalímálmum og gefur
frá sér rafeindir þegar það er
lýst (upp) með sjáanlegu ljósi. Af
sömu ástæðu er það mikið
notað í hljóðnema á video-upptökuvélum.
Sesium salt blandað við afoxandi afl sér fyrir
uppsprettu af sesium málmi til notkunar til að ná
upp síðustu ögnunum af gasi í rafeindalömpum.
Snemma á
sjöunda áratugnum jókst áhuginn á
sesium-137 sem uppsprettu af gammageislum bæði fyrir
læknisfræðilegra og iðnaðarlegra geislunarfræða.
Kostir sesiums-137 fram yfir cobalt-60 fyrir slík fræði
er lengri helmingunar tími þess, sem er 30 ár.
Sesíum er meðal annars notað í ljósnema
í rafeindaiðnaði. Cesium gufa er notuð í
atómklukkur, en þær eru svo nákvæmar
að það skakkar einungis 5 sekúndum á
300 árum. Aðal blöndunar efni eru klóríð
og nítrat.
Þar
sem hægt er að finna sesium í sem mestu magni
í náttúrulegri auðlind er í
hinni sjaldgæfu steintegund pollux. Málmgrýti
af þessari steintegund finnst á eyjunni Elbu og
inniheldur 34 % af sesium oxíði; ameríska
málmgrýtið af pollux, finnst í Maine
og suður Dakota, inniheldur 13 % af sesium oxíði.
Ein af auðugustu
auðlindum heims af sesium er að finna í Bernic
Lake í Manitoba. Áætlað er að setlögin
í jörðinni innihaldi um þrjúhundruð
þúsund tonn af pollucite (pollux) sem er um 20
% sesium en hlutfallslega lítil verslunarnot eru af sesium
málmi eða innihaldi hans út af fágæti
sesiums.
Heimildir:
http://notendur.snerpa.is/ingvis/cesium_efni.html
http://visindavefur.is/
Höfundur: Elvar Þór Friðriksson, Nát123
|