Sćtistala:
Atómmassi:
Bygging
atómsins: Í
kjarna þess er ein prótóna og um hana snýst
ein rafeind.
Vetni er táknað með H, því það
nefnist hydrogen (vatnsmyndandi). Það fannst árið
1766, það er léttasta og þriðja algengasta
frumefnið, finnst nálega aldrei óbundið
á jörðinni, en sólin og aðrar stjörnur
himingeimsins eru næstum því eingöngu
úr vetni. Það er samruni vetniskjarna, sem
lýsir og hitar upp alheiminn. Vetni hefur algera sérstöðu
meðal frumefnanna: það telst ekki til neinnar
ættar eða hóps. Því er stundum
skipað í hóp með alkalímálmunum
sem einnig hafa eina rafeind á ystu braut sinni), en
það er einnig gild ástæða til að
skipa því í hóp halógenanna:
hvert halógen um sig skipar næsta sæti á
undan eðallofttegund í frumefnatöflunni, á
sama hátt og vetnið.
Vetnið
er virk lofttegund, og í sameind þess eru tvær
frumeindir, njörvaðar saman. Við mikinn hita renna
kjarnar þessara tveggja frumeinda saman, og losnar þá
geysimikil orka (eins og í vetnissprengju). Sá
hópur frumefna, sem nefndur er halógen, er á
sinn hátt eins virkur og vetnið. Þau hafa öll
sjö rafeindir á ystu braut sinni, taka því
greiðlega til sin rafeind á ystu braut sinni, frá
örðum frumeindum og verða rafhlaðnar ,,jónir".
Nafnið halógen er dregið af gríska orðinu
hals, sem þýðir salt, og viðskeytinu gen
(myndun), enda stundum kölluð saltmyndarar. Þessi
frumefni eru eindregnir málmleysingjar: svo vel halda
þau í ystu rafeindir sínar, að þær
tapast sjaldan í skiptum þeirra við frumeindir
annarra frumefna. Flúr og klór eru lofttegundir;
bróm er eina frumefnið, auk kvikasilfurs, sem er
fljótandi við stofuhita; joð og astat eru föst
efni. Halógenin eru eitruð, tærandi og sótthreinsandi
(joðupplausn)
Kostur vetnis:
Vetni er frumefni sem fyrirfinnst í óþrjótandi
magni í náttúrunni, einkum í vatni.
Með rafgreiningu er vatn klofið í frumeindir
sínar, vetni og súrefni. Þegar vetni er
brennt í andrúmslofti eða í hreinu
súrefni losnar aftur sú orka sem fór í
rafgreininguna. Eina úrgangsefnið er vatnsgufa auk
þess sem vetni er tiltölulega ódýrt.
Fjöldinn allur af bílum, rútum og jafnvel
flugvélum sem nota vetni sem orkugjafa hefur þegar
verið hannaður og tvær raforkustöðvar
hafa verið byggðar í tilraunaskyni, ein í
Saudi Arabíu og önnur í Þýskalandi.
Náttúruverndarsinnar hafa löngum verið
háværir í mótmælum sínum
á móti virkjun hálendisins, þeir
segja að þarna séum við að eyðileggja
eitt stærsta ósnerta landsvæði í
heiminum. En hvað gætum við fengið í
staðinn? Við gætum verið að sjá
fram á að skapa okkur auðlind þar sem eini
úrgangurinn er vatn. Erum við virkilega ekki tilbúin
til að fórna afskekktum landsvæðum sem
meirihluti Íslendinga á sennilega aldrei eftir
að líta augum fyrir auðlind sem gæti í
framtíðinni orðið okkar helsta lífsbjörg
og verður þar að auki til þess að minnka
útblásur mengandi efna út í andrúmsloftið.
Gallar vetnis:
Helstu gallar við að nota vetni sem eldsneyti eru t.d.
að erfitt er að geyma það vegna þess
að það brennur mjög auðveldlega. Þess
vegna verður að sjá til þess að ekki
komist neistar eða mikill hiti að vetnistankinum. Einnig
tekur vetnisgas tiltölulega mikið pláss. Vetni
er mjög sjaldgæft óbundið á jörðinni.
Þess vegna þarf að framleiða það
úr efnum sem innihalda vetni. Þar liggur vatn best
við höggi. Framleiðsla vetnis krefst orku og ef
sú orka er framleidd með því að
brenna olíu eða kolum losnum við ekki alveg við
mengunina heldur færum hana aðeins frá bílum
til orkuvera. Þess vegna stöndum við Íslendingar
betur en flestir aðrir í þessum málum
vegna þess að okkar orka kemur ekki frá mengandi
orkugjöfum.
Höfundur: Anna Maria Trang, Nát123
|