|
Sćtistala: 92
Atómmassi:
238
Bygging
atómsins: Sætistala efnisins er 92 sem er þá
einnig fjöldi róteinda í kjarna sem og fjöldi
rafeinda. Massatalan (atómmassinn) er 238 og því
er fjöldi nifteinda í kjarna 146, en þetta
er mesti atómmassi þeirra frumefna sem finnst í
náttúrunni. Atómið hefur tvær
gildisrafeindir (fjöldi rafeinda á ysta hvolfi)
og hefur því 2+ hleðslu þegar það
verður jón.
Úran
er að finna í 7. lotu lotukerfisins í dálki
B3.
Þetta
frumefni var fundið fyrir árið 1789 af þýskum
efnafræðingi, Martin Klaproth, sem nefndi efnið
eftir þá nýlega fundinni plánetu,
Úranus. Peligot náði að einangra efnið
1841, en það vakti takmarkaðan áhuga þangað
til 1. mars 1869, þegar franskur efnafræðingur,
Henry Belquerel uppgötvaði geislavirkni í efninu.
Allt í einu var úran orðið þekkt
frumefni.
Úran
er þungur málmur, silfurgrár á lit
og geislavirkur eins og áður er sagt. Þetta
mun vera baneitrað efni fyrir utan geislavirknina og er
mýkra en stál. Hvernig úran varð til
eða hvaðan það upphaflega kemur er ekki vitað
til hlýtar. Þó þykir ljóst
að það hafi verið til í mjög langan
tíma. Gul-lituð gler, sögð vera frá
árinu 79 e. Kr. hafa fundist nálægt Napólí
á Ítalíu. Talið er að úranoxíð
hafi verið notað frá því á
tímum Rómverja sem litarefni í gler og
er reyndar enn þann dag í dag notað á
þann hátt.
Úran
er algengara en málmar s.s. kvikasilfur og silfur, en
álíka algengt og arsen. Efnið er t.d. fundið
í ákveðnum steintegundum, brúnkolum
og ákveðnum tegundum sands og er hægt að
vinna úranið úr þessum efnum. Það
að vinna með úran krefst gríðarlegrar
þekkingar á meðferð geislavirkra efna.
Úran
er geysilega mikilvægt efni við ýmiss konar
iðn. Úran er mikilvægt við gerð kjarnorkueldsneytis
og er m.a. notað í kjarnorkuofna sem framleiða
rafmagn í Bandaríkjunum. Efnið hefur líka
verið notað við gerð áttavita og í
ljósmyndun. Ákveðið efnasamband úrans
hefur einnig verið notað við aldursgreiningu ákveðinna
steina.
Að lokum
er hægt að geta þess að mikið af innri
hita jarðarinnar er talinn stafa af nærveru úrans.
Heimildir:
http://chemlab.pc.maricopa.edu/periodic/U.html
http://pearl1.lanl.gov/periodic/elements/92.html
Rúnar
S. Þorvaldsson (2000). Eðlis- og efnafræði.
Orka og umhverfi. Iðnú: Reykjavík.
Höfundur: Einar Helgi Marinósson, Nát123
|