Til baka 
 
 
Gull - Au

 

Sætistala: 79
Atómmassi: 197

Bygging atómsins: Sætistalan er 79 og þar með eru 79 róteindir og 79 rafeindir. Massatalan er 196.9 (197-79=118) og því eru 118 óhlaðnar nifteindir í kjarna. Rafeindaskipan gulls er 2-8-18-32-18-1.

Gull er þekktur og mikils metinn málmur frá orófi alda og hefur verið nefndur konungur málmanna. Gull finnst nær alltaf í bland með kvars og brennisteinskís.

Orðið gull tengist gulum lit; gulur á fornensku var geolu sem kemur frá javl úr sanskrít og þýðir að skína. Efnafræðilega táknið (Au) er stytting á aurum sem talið er koma frá hari úr sanskrít og þýðir gulur. Í þessu samhengi má minna á að Aurora/áróra var hin rómverska gyðja morgunroðans.

Gull finnst í jarðlögum, í grjóti, neðanjarðar og er yfirleitt grafið upp úr námum. Um tveir þriðju að vinnslu gulls í heiminum finnst í Suður Arfríku. Mikið gull finnst líka í Nevada í Bandaríkjunum. Gull hefur fundist neðansjávar en enn hefur ekki tekist að vinna gull úr sjónum. Gull er mjúkur málmur, og oft er það blandað öðrum málmum t.d. platínu, kopar eða silfri, til að auka styrk þess.

Gullið er unnið úr málmgrýtinu með blásýrublöndu og þannig brætt frá. Í dag er þetta einnig unnið með aðstoð rafmagnstækni.

Lengi vel var gull einnig notað í tannlækningum en hefur nú verið leyst af í því hlutverki með nýjum efnum.

Karat er gömul mælieining sem á uppruna sinn í Þýskalandi. Hreint gull telst 24 karöt, gripur sem er 12 karöt er því til helminga gull og hinn helmingurinn einhver önnur málmblanda, oftast silfur eða kopar.

Gullforði landa hefur verið mælikvarði á auðlegð þjóðarinnar og áður fyrr var slegin mynnt úr gulli. Nær helmingur alls gullforða heimsins er í eigu banka og ríkja.

Gullið leiðir rafmagn vel og hentar því vel í leiðara ýmiskonar og hefur verið notað sem hlýfðarefni á gerfitungl. Gull er notað til margtra hluta, ekki eingöngu sem gjaldmiðill og í skartgripagerð. Það hefur einnig verið notað til lyfjaframleiðslu, og í háþróaðan vísindabúnað.

Enn hefur ekki tekist að framleiða gull á tilraunastofum svo verðgildi gulls er enn mikið og gull mjög eftirsóttur málmur.

Höfundur: Sigríður Krisjánsdóttir, Nát 123

 

Fjölbrautaskólinn við Ármúla, október 2002/SK