Sætistala: 82

Atómmassi: 207,2 u

Eðlismassi: 1,764 g/cm³

Bræðslumark: 327,46 °C

Suðumark: 1749 °C

Bygging atómsins:

Bygging atómsins: Rafeindauppröðun: -32-18-4, atómið myndar Pb²⁺jón.

Hvernig nafn blýs er tilkomið:

Efnafræðingar töldu að blý væri elsti þungamálmurinn og tengdu nafn þess Satúrnusi, því blý er þungamálmur og mönnum virtist Satúrnus hreyfast hægt.

Hvar blý er að finna í náttúrunni:

Blý finnst í náttúrunni en í mjög litlu magni. Það er í flestum bergtegundum, jarðvegi og í seti hafsins. Blý er líka snefilefni í sjó sem þýðir að styrkur þess í upplausn er mjög lítill.

Hvernig blý er notað:

Ólíkt mörgum öðrum mengunarefnum finnst blý oft inni á heimilum, til að mynda í málningu, ryki, drykkjarvatni og ílátum úr keramiki og kristalgleri. Enn fremur finnst blý í sumum hlutum sem tengjast tómstundaiðju, svo sem lóðum sem notuð eru við stangveiði, í snyrtivörum og jafnvel heilsufæði og leikföngum. Í gömlum húsum, sem voru máluð áður en reglugerðir um leyfilegt magns blýs voru settar, er hætta á að blý sé í málningu.

Samkvæmt reglugerðum frá umhverfisráðuneytinu er skylda að hafa nákvæmt eftirlit með blýmagni í öllum þeim fyrirbærum sem talin voru upp hér að ofan.

Annað forvitnilegt um blý:

Blý (Pb) er bláhvítur gljáandi málmur sem hefur sætistölu 82 í lotukerfinu. Atómmassinn er 207,2.

Blý er mjúkt, meðfærilegt og auðvelt að móta í þynnur eða víra. Það er lélegur rafleiðari af málmi að vera, tærist seint en missir gljáa í snertingu við andrúmsloft.

Bræðslumark blýs er við 327,46 °C og suðumarkið við 1749 °C.

Blý er eitt frumefnanna en svo nefnast þau efni sem öll önnur efni eru samsett úr. Samkvæmt vísindum nútímans eru stöðug frumefni 90 talsins.

Blý telst til þungmálma en dæmi um aðra þungmálma eru kvikasilfur og kadmíum. Þungmálmar eyðast ekki úr líkamanum heldur safnast þar fyrir. Svokölluð líffræðileg mögnun getur átt sér stað ef blý kemst í umhverfið, til dæmis með úrgangi frá iðnaði. Þá kemst það í lægstu þrep fæðukeðjunnar, til dæmis úr vatni í þörunga sem síðan eru étnir af smásæjum frumdýrum. Með hverjum skammti af þörungum berst smáskammtur af blýi inn í hvert frumdýr og þannig magnast styrkur blýsins í frumdýrum miðað við styrk þess í þörungum. Frumdýrin eru síðan étin af litlum fiskum og þeir svo af stærri fiskum sem geta á endanum lent í maga okkar mannanna. Þannig magnast styrkur blýs eftir því sem ofar dregur í fæðukeðjunni og getur að lokum orðið það mikill að það valdi eitrun í mönnum.

Til er fjöldi reglugerða sem takmarka leyfilega notkun blýs og greina frá hámarksskömmtum af því í til dæmis neysluvatni, andrúmslofti, matvælum, efnum sem snerta matvæli (svo sem plasti og leir), lyfjum, úrgangi (til dæmis frá iðnaði og landbúnaði), í fiskeldi, eldsneyti, rafgeymum, rafhlöðum og í leikföngum.

Ólíkt mörgum öðrum mengunarefnum finnst blý oft inni á heimilum, til að mynda í málningu, ryki, drykkjarvatni og ílátum úr keramiki og kristalgleri. Enn fremur finnst blý í sumum hlutum sem tengjast tómstundaiðju, svo sem lóðum sem notuð eru við stangveiði, í snyrtivörum og jafnvel heilsufæði og leikföngum. Í gömlum húsum, sem voru máluð áður en reglugerðir um leyfilegt magns blýs voru settar, er hætta á að blý sé í málningu.

Samkvæmt reglugerðum frá umhverfisráðuneytinu er skylda að hafa nákvæmt eftirlit með blýmagni í öllum þeim fyrirbærum sem talin voru upp hér að ofan.

Heimildaskrá:

http://www2.fa.is/deildir/Efnafraedi/nat123/v03/lotukerfi03/index.html
http://visindavefur.hi.is/?id=2222

Höfundur: Guðbjörn S. Egilsson , NÁT 123