Sætistala, massatala, atómmassi og mólmassi

Nát 123, vorfjarönn 2005

Sætistala, massatala, atómmassi og mólmassi

Þessi hugtök vilja ruglast en hér kemur nánari útskýring á þeim:

Sætistala: Sérhvert frumefni í lotukerfinu hefur sitt númer eða sætistölu. Sætistalan segir til um fjölda róteinda í kjarna atómsins og þar um leið fjölda rafeinda í óhlöðnum atómum.

Massatala: Massatalan segir til um massa atómsins og þar með um samanlagðan fjölda róteinda og nifteinda í kjarna. Þar sem sætistalan er fjöldi róteinda í kjarna, þá er mismunur massatölu og sætistölu fjöldi nifteinda í kjarnanum. Róteindir og nifteindir eru þær agnir sem hafa massa í atóminu, þar sem rafeindirnar eru nær massalausar.

Atómmassi: Atóm sama frumefnis geta haft mismargar nifteindir, en róteindafjöldi þeirra er alltaf sá sami. Ef tekið er meðaltal af massatölu allra náttúrulegra samsæta^* af frumefninu, fæst atómmassinn en hann er mældur í atómmassaeiningu sem nefnist u.

*Samsætur eða ísótópar eru atóm sama frumefnis, með mismunandi nifteindafjölda og því með mismunandi massatölur.

Mólmassi: Ef eitt mól (það er 6,02*10²³ stykki) af tilteknu atómi eru sett á vigt, þá vega þau atómmassann í grömmum.

Tökum dæmi um þetta allt:

Neon hefur:

Sætistöluna 10 og því 10 róteindir í kjarnanum.
Atómmassann 20,2 u og því er massatala flestra atóma 20, sum eru þó með massatöluna 21, önnur jafnvel 19:

Massatala 19, þá eru 9 nifteindir í kjarnanum (19-10)

Massatala 20, þá eru 10 nifteindir í kjarnanum (20-10)

Massatala 21, þá eru 11 nifteindir í kjarnanum (21-10)

Mólmassi Neons er hins vegar 20,2g/mól