6. kafli. Gen og litningar. Verkefni bls. 157-158

1.

2. Purín og pyrimidín eru niturbasar. Purín eru niturbasarnir adenín (A) og gúanín (G) og pyrimidín eru cýtosín (C), týmín (T) og úrasil (U). Kirni er gert úr niturbasa, einsykru (ríbósa eða deoxýríbósa) og fosfórsýru. Í DNA eru kirni (DNA kirni) gerð úr deoxýríbósa og niturbösunum adenín, gúanín, cýtosín og týmín, en í RNA (RNA kirni) eru kirni gerð úr ríbósa og niturbösunum adenín, gúanín, cýtosín og úrasíl.

3.

a. DNA

b. RNA

4.

5. Við afritun DNA, eru það bæði langböndin sem afritast í einu og DNA kirni tengjast með vetnistengjum við kirnin sem fyrir eru á langböndunum, þannig að A tengist T, T tengist A, C tengist G og G tengist C. Við umritun RNA eftir DNA er það aðeins annað langband DNA sem umritast og það eru RNA kirni sem tengjast með vetnistengjum við kirnin sem fyrir eru á DNA langbandinu. RNA kirnin tengjast þannig að U tengist A, A tengist T, G tengist C og C tengist G.

6. mRNA er með upplýsingar um röð amínósýra í prótíni, oft sagt að mRNA sé mót sem prótín eru mynduð eftir, en tRNA tengist tiltekinni amínósýru og flytur til netkokrnanna þar sem prótínmyndunin fer fram. Þegar myndun tiltekins magns af prótínum er lokið, er henni eytt. Hins vegar geta tRNA nýst við gerð margra ólíkra prótína.

7.

8. Niturbasar í tákna (og andtákna) eru fjórir alls (A, U, G og C). Þeir koma fyrir í þrenndum. Heildarfjöldi möguleika er því 4³=64. Amínósýrur í prótínum eru aðeins um þriðjungur þeirrar tölu. Fyrir hverja amínósýru eru til fleiri en einn tákni (og andtákni) og kemur það í veg fyrir mistök við niðurröðun amínósýra í prótín, þó svo mistök hafi orðið við umritun DNA í RNA.

9.

10. G hlýtur því að vera 24% og C 24%. A 26% og T einnig 26%.

11. TTGCATGACG

12.

13.

14. e liðurinn er réttur

15.

Fyrir stökkbreytingu			Eftir stökkbreytingu
DNA basar	RNA basar	Amínósýra	DNA basar	RNA basar	Amínósýra
AAA	UUU	fenílalanín	AAG	UUC	fenílalanín
AAA	UUU	fenílalanín	AAT	UUA	leusín
TTA	AAU	asparagín	TCA	AGU	serín
ACG	UGC	systein	ACT	UGA	keðjulok

Sjá töflu 6.3 bls. 141 um lykil erfðanna. Í töflunni eru skráðar basaþrennur mRNA (táknar) og þær amínósýrur sem þeir kalla

16.

Lykillinn að lausninni:

DNA langböndin tengjast þannig:

A	T	C	G
T	A	G	C

Afritun DNA í RNA:

DNA	A	T	C	G
RNA	U	A	G	C

Tenging tákna í mRNA við andtákna í tRNA:

mRNA	U	A	C	G
tRNA	A	U	G	C

Þær upplýsingar sem eru gefnar eru rauðar í töflunni.

C

G

T

A

C

C

A*

C

T

G

C

A

Tvívafinn DNA-gormur

G

C

A

T

G

G

T

G

A

C

G

T

G

C

A

U

G

G

U

G

A

C

G

U

Umritað mRNA

C

G

U

A

C

C

A

C

U

G

C

A

Viðeigandi tRNA andtákni

Alanín (GCA)

Tryptófan (UGG)

Keðjulok (UGA)

Arginín (CGU)

Amínósýrueiningar í prótíni

* Þar sem U er í mRNA, er ekki verið að afrita neðra langbandið, heldur það efra

17. Ríkjandi gen sér um myndun prótíns sem er virkt í frumunni, en víkjandi gen myndar þá ekki prótín eða prótín sem er óvirkt.

18.

19.

20. Aðeins stökkbreytingar sem verða á erfðaefni kynfruma erfast á milli kynslóða. Þó yfirgnæfandi meirihluti stökkbreytinga sé skaðlegur, þá verða af og til stökkbreytingar sem gera afkvæmi hæfari til að lifa við tilteknar aðstæður en þeir sem fyrir eru. Þetta kallar fram breytingar á tegundum í tímans rás og jafnvel myndun nýrra tegunda.

---

Fjölbrautaskólinn við Ármúla, ©Sigurlaug Kristmannsdóttir - Höfundarréttaráminning