Hlutverk
lifrar
Hlutverk lifrarinnar eru ótalmörg
og mismunandi eftir því hvað þau eru mörg.
Ein lifrarfruma getur gegnt um 500 mismunandi hlutverkum í efnabúskapnum
og má það teljast mjög mikið. Ekki ætlum
við að fara telja þau öll upp hér heldur stikla
á stóru og nefna þau helstu.
-
Frásogaður glúkósi úr
þörmum berst til lifrar. Lifrin viðheldur blóðsykursstyrk
ásamt hormónum, m.a. með því að umbreyta
glúkósa í forðasykruna glykógen. Ef glykogengeymslur
lifrarinnar eru fullar er glúkósa breytt í glýseról
og fitusýrur sem geymast í formi fitu í fitufrumum.
Ef enginn glúkósi ert til staðar í líkamanum
er fitunni sundrað í glýseról og fitusýrur
sem er svo breytt í glúkósa í lifur og þaðan
fer það til frumna.
-
Að máltíð lokinni verður
sykurstyrkur blóðs umfram eðlilegt magn. Þegar sykurinnihald
blóðs minnkar milli mála skilar lifrin sykrinum aftur
í blóðið. Fjölsykrubirgðir lifrar eru nægilega
miklar til að viðhalda réttu sykurinnihaldi blóðs
í nokkrar klst.. Þegar lifrin veður uppiskroppa breytir
hún amínósýrum og fitusýrum í
einsykrur.
-
Lifur myndar gall við niðurbrot
á blóðrauðahluta óstarfhæfra rauðfrumna
og kólesteróli. Magnið eru um 800-1000 ml á dag.
Gallið er forsenda eðlilegrar fitumeltingar. Fitan er ekki
vatnsleysanleg en gallsölt, steraefni í galli, verka
á blöndu fitu og vatns líkt og sápa. Þau
sundra fitunni í smádropa sem blandast síðan vatninu.
Með gallinu losar líkaminn sig við úrgangsefni.
Galllitarefnið verður til við sundrun á blóðrauða
og kallast það bilirubin.
-
Lifur nýmyndar mörg prótein,
meðal annars flest próteinefni blóðvökvans til
dæmis albúmín.
-
Lifur sundrar blóðpróteinum.
Þegar blóðpróteinum er sundrað í blóðvökvanum
eru amínósýrurnar ýmist notaðar til
byggingar annarra próteina eða þeim er sundrað sem
orkugjafa í efnaskipti öndunnar.
-
Við niðurbrot umframamínósýra
í lifur er amínóhópurinn numinn burt með
amínósviptingu. Amínósýruhópurinn
NH2 losnar frá sem ammnóníak NH3,
sem er afar eitrað efni. Úr ammóníaki myndar
lifur spendýrs kolefnissamband, svokallað þvagefni, CO(NH2)2.
Það er óskaðlegt líkamanum og berst til nýrna
sem skila því frá sér út með þvagi.
Á svipaðan hátt verður þvagsýran til
við niðurbrot kjarnsýra.
-
Lifrin hreinsar ýmis efnasambönd úr
blóði og gerir þau óvirk, t.d. hormón
sem eru búin að gegna hlutverki sínu.
-
Lifrin hreinsar efni sem eru líkamanum
framandi, þ.á.m. ýmis eiturefni. Etanól (vínandi)
brennur aðeins í lifrinni. Innan á veggjum stokkháræðanna
í lifrinni eru Kupfferfrumur sem gleypa gerla og ýmsar aðrar
framandi örður úr blóðinu. Ef magn skaðlegra
efna verður mikið í lifur getur það valdið
henni skaða og orsakað t.d. gulu.
-
Lifrin er forðabúr fituleysanlegra
vítamína, þ.e. A-, D-, E- og K- vítamína.
Einnig geymir hún glykogen, járn og kopar.
-
Lifrin notar amínósýrur
(byggingarefni próteina) til að búa til plasmapróten,
en rauð blóðkorn nota þær til að mynda blóðrauða
-
Lifur skilur út gallrauða og fleiri litarefni sem
eru niðurbrotsefni blóðrauða. Litarefnin fara í
garnir sem hluti af gallinu og eru losuð í hægðum
-
Lifrin myndar mikinn hita í líkamanum. Það
stafar af því að hún brennir næringarefnum
og öðrum efnum við efnaskipti og við það myndast
mikill varmi sem hitar líkamann.
Meltingafæraverkefni í LOL 203
Anna Kristín Óladóttir & Jóna Katrín
Guðnadóttir
[ Til baka á aðalsíðu
]
[ Meltingarvefur
] |